નવરાત્રી હિંદુ ધર્મનો એક અતિ પવિત્ર અને લોકપ્રિય તહેવાર છે. “નવરાત્રી” શબ્દનો અર્થ છે – નવ રાત્રી (નવ દિવસ અને રાત). આ તહેવાર દરમ્યાન શક્તિ સ્વરૂપા માતા દુર્ગાની ઉપાસના કરવામાં આવે છે.
નવરાત્રી વિશે મુખ્ય માહિતી:
- સમય:
- વર્ષમાં ચાર નવરાત્રી આવે છે – ચૈત્ર, આશાઢી, શારદીય (શરદ) અને મઘ.
- જેમાંથી શારદીય નવરાત્રી (આશ્વિન મહિનામાં) અને ચૈત્ર નવરાત્રી (ચૈત્ર મહિનામાં) ખાસ લોકપ્રિય છે.
- ગુજરાત અને ભારતમાં અન્ય સ્થળોએ ખાસ કરીને શારદીય નવરાત્રી ખૂબ ભવ્ય રીતે ઉજવાય છે.
- ઉપાસના:
- નવરાત્રીમાં માતા દુર્ગાના નવ સ્વરૂપોની પૂજા થાય છે, જેને નવદુર્ગા કહેવામાં આવે છે.
- દરેક દિવસે અલગ રૂપની આરાધના થાય છે જેમ કે:
- શૈલપુત્રી
- બ્રહ્મચારિણી
- ચંદ્રઘંટા
- કુષ્માંડાં
- સ્કંદમાતા
- કાત્યાયની
- કાલરાત્રી
- મહાગૌરી
- સિદ્ધિદાત્રી
- રંગો અને પરંપરા:
- નવરાત્રી દરમિયાન દરેક દિવસ માટે એક વિશિષ્ટ રંગ માનવામાં આવે છે. ભક્તો એ રંગના કપડાં પહેરી માતાજીની ઉપાસના કરે છે.
- ઉપવાસ, ભજન-કીર્તન, ગરબા અને ડાંડીયા જેવા લોકનૃત્યો આ તહેવારની વિશેષતા છે.
- ગુજરાતમાં નવરાત્રી:
- ગુજરાતમાં નવરાત્રીને ગરબા મહોત્સવ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
- રાત્રે મંદિરમાં દીયા પ્રગટાવી “આરતી” પછી ગરબા અને ડાંડીયા રમાય છે.
- ધાર્મિક મહત્વ:
- નવરાત્રી એ અસત્ય પર સત્યની અને અધર્મ પર ધર્મની જીતનું પ્રતિક છે.
- આ દિવસોમાં માતાજીની કૃપાથી ભક્તોને શક્તિ, શાંતિ અને સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે.